Padavine predstavljaju sve oblike kondezovane i sublimirane vodene pare koje se obrazuju u troposferi. Prema načinu, mestu i odlikama padavine se mogu podeliti u dve velike grupe:
Niske
Visoke
Nastavite sa čitanjem i saznajte koje niske i visoke padavine se javljaju u Srbiji, kako nastaju i koje su njihove karakteristike.
U niske padavine spadaju oblici vodene pare koji se formiraju pri tlu ili se njihovo konačno formiranje dešava pri tlu. U niske padavine spadaju:
Rosa
Slana
Inje
Poledica
Rosa je niska padavina koja se može javiti u bilom kom delu godine, ali je najčešća u prelaznim godišnjim dobima, proleću i jeseni. Ova vrsta padavine se formira kada se u niskim slojevima atmosfere (nekoliko metara od tla) ispune uslovi za kondenzaciju, tačnije kada se postigne temperatura „rosne tačke“ pri kojoj vazduh postaje zasićen vodenom parom i sav višak vodene pare se počinje izdvajati u obliku sitnih vodenh kapi na niskom rastinju i okolnim predmetima.
Rosa je kao padavina najčešća posle vedrih noći u ranim jutarnjim časovima kada je i temperatura u prizemnom sloju atmosfere najniža. Leti je jako bitan izvor vlage za niske poljoprivredne kulture.
Suštinska razlika između rose i slane je u tome što se slana javlja pri temperaturi vazduha ispod nultog podeoka, što bitno utiče i na njenu učestalost. Za razliku od rose koja se može javiti u bilo kom delu godine, slana je padavina koja je nad našim predelima tipična od oktobra do marta, a povremeno se može javiti u septembru ili čak do maja.
Kada se u najnižim slojevima atmosfere temperatura vazduha spusti ispod nule, a vazduh bude zasićen vodenom parom počinje proces sublimacije, pri čemu vodene para iz gasovitog direktno prelazi u čvrtsto agregatno stanje-led. što je vazduh zasićeniji vodenom parom to će slana biti jača te i na temperaturama samo nekoliko stepeni ispod nule ona može potpuno pokriti travnate površine. Isto kao i rosa ona je najčešća posle vedre noći u ranim jutarnjim časovima.
Inje je takođe niska padavina koja se javlja u hladnijem delu godine, najčešća je u najhladnijim zimskim mesecima. Za razliku od slane koja se može javiti i pri temperaturi koja je samo malo ispod nule, inje se najčešće javlja pri vrlo niskim temperaturama, najčešće ispod -5 stepeni Celzijusa.
Inje se obrazuje tako što se vodena para iz zasićenog vazduha sudara sa čvrstim objektima, najčešće granama i rastinjem, pri tome se pretvara i kristale leda i niže se u pravcu vetra. Ukoliko se ovakvi uslovi održe više dana inje zna u velikoj meri opteretiti grane, žice i izazvati njihovo oštećenje ili pucanje.
Ova vrsta padavina spada u prelazne, jer se počinje obrazovati kao visoka padavina u višim slojevima troposfere ali se kao konačna padavina formira u dodiru sa tlom, te se zato svrstava u niske padavine. Najčešća je u zimskom delu godine ali se može javiti i u rano proleće kao i kasnu jesen.
Ledena kiša se obrazuje kada se u višim slojevima troposfere temperatura vazduha nalazi iznad nule tako da tamo postoje uslovi za kondenzciju i dolazi do obrazovanja kišnih kapi. U isto vreme u nižim delovima troposfere i pri tlu se nalazi hladan vazduh čija je temperatrura ispod nule. Kako je hladan vazduh teži od toplog on se zna pri tlu zadržati znatno duže nakon što se topao vazduh probije u više slojeve troposfere.
Tada se iz oblaka izlučuju kišne kapi koje ulaze u deo vazduha gde je temperatura ispod nule, hlade se i na kraju u dodiru sa hladnom podlogom, lede i formiraju sloj tanke ledene kore koja može u potpunosti obaviti predmete. Ova padavina se još naziva poledica i treba je razlikovati od krupe ili ljutine koje su visoke padavine.
Za razliku od niskih padavina, visoke padavine se obrazuju u oblacima i iz njih padaju na tlo. Visoke padavine koje se javljaju u Republici Srbiji su:
Kiša
Sneg
Susnežica
Grad (led ili tuča)
Krupa
Najčešća visoka padavina je kiša i ona se može javiti u bilo kom delu godine. Nastaje kao posledica procesa kondenzacije vodene pare u oblacima. Veličina, tip, količina i trajanje kiše zavisi od jako mnogo faktora koji se pre svega tiču debljine i tipa oblaka, brzine i snage procesa kondenzacije, snage i brzine uzlaznih strujanja u oblacima...
Generalno prvo dolazi do formiranja mikroskopski sitnih kapljica vode koje su dovoljno lagane da lebde u vazduhu, tačnije sila gravitacije ih još ne može povući ka tlu. Kada se te sitne kapljice počnu sudarati i međusobno spajati nastaju krupne kišne kapi i u momentu kada one postanu dovoljno velike i uspeju da savladaju uzlazne struje u oblacima počinju padati ka tlu.
što je uzlazna struja jača to će kišna kap morati biti veća da bi počela padati ka tlu. U slučaju da je vazduh između oblaka i zemlje vrlo suv kišne kapi mogu ispariti na putu između oblaka i Zemlje i tada se iz oblaka vidi „kišna zavesa“ koja se naziva virga.
Sneg je druga po zastupljenosti visoka padavina i njegova ređa pojava u odnosu na kišu uslovljena je parametrima koji su potrebni da bi se ova padavina formirala. Ključan preduslov je visina nulte izoterme u oblacima gde dolazi do formiranja padavina.
Da bi se pokrenuo proces sublimacije pri čemu vodena para iz gasovitog direktno prelazi u čvrsto agregatno stanje potrebna je temperatura ispod 0 stepeni Celzijusa. Pri toj temperaturi se vodena para u dodiru sa aerosolima koji lebde u vazduhu (čestice čađi, prašina, polen…) pretvara u kristal leda koji se nakuplja oko tog aerosola (jezgra sublimacije). Daljim sudaranjem takvih sitnih kristala leda dolazi do njihovog međusobnog spajanja i formira se snežna pahulja.
Međusobno srastanje je posledica toga što se preko svakog kristala leda nalazi vrlo tanak sloj vode. Kada se takva dva sloja vode dodirnu, dolazi do njihovog zaleđivanja i spajanja. Zbog tog se krupne pahulje najčešće javljaju pri tempraturi vazduha u oblaku koja je samo malo ispod nule jer je tada te “prehlađene” vode najviše, te je spajanje kristala najintenzivnije.
Susnežica je najčešće prelazna padavina i ne traje dugo. Javlja se u situaciji kada pri vrlo turbuletnoj atmosferi dolazi do mešanja slojeva vazduha gde se temperatura nalazi iznad i ispod nule. Tada u različitim slojevima oblaka u isto vreme postoji uslov kako za kondenzaciju tako i za sublimaciju te se istovremeno stvaraju kišne kapi i snežne pahulje.
U Srbiji ovakvi uslovi najčešće ne traju dugo i u zavisnosti od opšteg temperaturnog trenda u atmosferi uz dalje otopljenje ili zahlađenje padavine prelaze u kišu ili sneg.
Sa meteorološke tačke gledišta jedna od nasloženijih, ujedno najzanimljivijh ali i najdestruktivnijih padavina je grad, led ili tuča.
Uslovi za obrazovanje ove padavine su veoma striktni i u atmosferi se ostvaruju relativno retko u odnosu na ostale padavine. Ključan faktor za formiranje gradonosnih oblaka je temperatura vazduha i zato je ova pojava u Srbiji tipična za topliji deo godine i najčešće se javlja od maja do septembra, ali je može biti u martu ili u oktobru.
Potrebni preduslovi, osim visoke temperature koja je ključna za visoku količinu enegije u atmosferi jeste visok udeo vlage u vazduhu, a vrlo je bitan odnos prizemnih i visinskih vetrova u atmosferi, tzv. “smicanje” po visini koja je ključno za formiranje jakih olujnih sistema.
Grad nastaje isključivo iz oblaka tipa cumulonimbusa jer jedino u tim oblacima ima dosta vertikalnog prostora za potrebne procese pri čemu se formira grad.
Padavina nastaje kao posledica jake uzlazne struje u oblaku koje ne dozvoljava kišnoj kapi da krene padati na zemlju, već je zadržava ili vraća u deo oblaka gde je temperatura ispod nule. U tom delu oblaka kišna kap se sudara sa kristalima leda, zamrzava i od nje nastaje zrno grada.
Ukoliko uzlazna struja u oblaku nije jaka, zrno grada će nakon jednog ciklusa kruženja u oblaku pasti ka zemlji te će grad biti sitan, ali u koliko su uzlazne struje jake, ciklus kretanja zrna grada u oblaku može se ponovoti više puta i tada nastaju krupna zrna grada. To objašnjava zašto kod najjačih oluja nastaju velike štete jer tada zrno grada može imati prečnik kokošijeg jajeta( u Srbiji retko više od toga). Pojava grada je najčešća u periodu od 14h do 18h kada je atmosfera najtoplija, te je energije u njoj najviše.
Krupa spada u grupu visokih, prelaznih, padavina zajedno sa susnežicom. Generalno je padavina koja je češća u hladnijem delu godine, ali za razliku od snega koji je najčešći u najhladnijim mesecima, krupa se češće javlja na kraju ili početku zime.
Obrazuje se u vrlo turbuletnoj atmosferi, gde nema uslova za formiranje gradonosnih oblaka, jer je temperatrura atmosfere niska za taj proces, ali zbog jakog visinskog vetra dolazi do mešanja slojeva vazduha gde je temperatura i iznad i ispod nule. Kao posledica toga u visokim slojevima atmosfere gde je temperatura ispod nule počinje obrazovanje snežnih pahulja kroz proces sublimacije. Zatim formirane pahulje prolaze kroz sloj vazduha gde je temperatura iznad nule, počinju da se otapaju i gube tipičnu formaciju pahulje.
Nakon toga ponovo ulaze u sloj vazduha gde je temperatura ispod nule, najčešće u nižem delu atmosfere tu se ponovo zaleđuju, ali sada nije u pitanju proces sublimacije i zbog toga nema obrazovanja snežnih pahulja već se formiraju sitna zrna leda koja su oko veličine zrna graška ili manja, izgledom podsećaju na grad, ali ne nastaju na isti način i pod istim uslovima.
Krupa kao padavina u Republici Srbiji najčešće ne traje dugo i prelazi ili u kišu kada se sloj toplog vazduha povećava ili u sneg ako se sloj toplog vazduha smanjuje.
Ljutina je padavina koja se ne javlja nad našim predelima, ali je česta u hladnim, polarnim i subpolarnim klimatima. Nastaje kada je temperatura vazduha u gotovo svim slojevima troposfere duboko ispod nule i kada se iz vazduha zasićenog vodenom parom izdavajaju kristali leda (sublimacija).
Međutim kada su vrednosti temperature vazduha ispod -30 stepeni Celzijusa, sva voda je pretvorena u led i nema onog tankog sloja “prehlađene” vode na kristalima leda koja služi kao neka vrsta “lepila” za spajanje. Tako da umesto pahulja na zemlju padaju pojedinačni kristali leda koji izgledaju kao jako tanke, providne iglice.
Ova vrsta padavina se ponekad zna javiti “iz vedrog neba”, kada je vazduh ekstremno hladan, a zasićen vodenom parom.